Паян 20 сехет те 20 минутра Москакасси (Муркаш районӗ) патӗнче М7 автоҫул урлӑ ҫуранҫӳрекенсем валли хывакан кӗпер йӑтӑнса аннӑ. Пӗр тиев машини сиенленнӗ. Ҫынсем аманман пулас — хальлӗхе кун пирки пӗлтермен.
Хальхи вӑхӑтра машинсем тавра ҫулпа Мӑн Сӗнтӗр урлӑ ҫаврӑнса каяҫҫӗ. Вырӑнта ИӖМ ӗҫченӗсем тӑрӑшаҫҫӗ, ҫулӑм тавраш тухасран ҫывӑхри пушар станцийӗнчен автоцистерна ҫитсе тӑнӑ.
Ҫуранҫынсене каҫма хатӗрленӗ кӗпере хайхи вӑхӑтра туса ҫитереймӗҫ ӗнтӗ — укҫи-тенки енчен те самай пысӑк тӑкак тӳсме тивӗ пулӗ-ха... Чӑваш Енри ҫул-йӗр ҫинче пӑтӑрмахсем темскер нумайланса кайрӗҫ... Инкек пӗччен килменни пирки калакан ваттисен сӑмахне аса илтерет...
Иртнӗ шӑматкун, кӑрлачӑн 19-мӗшӗнче, Муркаш районӗнчи Оринин Культура ҫуртӗнче концерт иртрӗ, ял халӑхне хӑйсен пултарулӑхӗпе Хорнуй ял тӑрӑхӗнчи (ҫак районтах) Тойкилтӗ культура ҫурчӗ ҫумӗнче ӗҫлекен «Хӗлхем» ансамбль савӑнтарчӗ.
Владимир Железнов ертсе пыракан ушкӑн хӑйӗн юрри-ташшипе вырӑнти халӑха тытканларӗ — вӗсен концерчӗнче чӑваш композиторӗсем кӗвӗленӗ юрӑсем те, тӗрлӗ халӑх ташшисем те пулчӗҫ.
Сӑнсем (18, пахалӑхӗ япӑхрах)
«Ҫӑлкуҫ» кафере ӗнер, кӑрлачӑн 13-мӗшӗнче Сурхури уявне уявларӗҫ. «Ҫӑлкуҫ» кафе уявсен пӳлӗмӗ пысӑках мар пулин те лӑк тулли халӑх пухӑнчӗ кунта. Юхма Мишши, Иван Христофоров, Владимир Агеев, Анатолий Кипеч, Виталий Станьял, Николай Лукианов, Юрий Исаев, Геннадий Тафаев тата ыттисем. Пурне те каласа та пӗтереймӗн. Ҫавӑн пекех хӑнасен йышӗнче Кейт Линдси американ хӗрӗ тата Слакпуҫри (Пушкӑртстан) К. Иванов музей-ҫуртне йӗркеленӗ паллӑ таврапӗлӳҫӗн Пётр Кудряшовӑн ывӑлӗ Василий пулчӗҫ.
Кӗрекене «Сӑвар» Чӑваш наци культурин аталану фончӗн ертӳҫи Тимӗр Тяпкин (ҫак уява йӗркелекенӗ) уҫрӗ. Вӑл фонд ӗҫӗсемпе кӗскен паллаштарчӗ. Кӑҫал хулара Сурхурине уявлама пуҫлани 10 ҫул ҫитет иккен — пӗрремӗш хут ӑна Чӑваш наци музейӗн ҫуртӗнче, директор вырӑнӗнче Эдуард Бахмисов ӗҫленӗ вӑхӑтра ирттернӗ.
Чӑваш халӑх сайчӗпе Чӑваш чӗлхин инҫет вӗренӳ центрӗ ирттернӗ «Ӑраскал ҫӑлтӑрӗ» литература ӑмӑртӑвӗн пӗтӗмлетӗвне тума вӑхӑт ҫитрӗ. Ку интернет конкурса эпир ачасемпе ҫамрӑксене тата чӑваш чӗлхипе литературине, культурине вӗрентекенсене чӑваш халӑхӗн кун-ҫулӗпе кӑсӑклантарас, литература пултарулӑхне аталантарас, ҫутҫанталӑкри, тӑван тавралӑхра пулса иртекен чи кӑсӑк енсене илемлӗ литература мелӗсемпе уҫса пама хавхалантарас тӗллевпе йӗркелерӗмӗр.
Чи малтанах конкурса хутшӑннӑ кашни ачана, кашни ҫамрӑка, вӗсене вӗрентекен кашни вӗрентевҫе тав сӑмахӗ калас килет — сирӗнсӗр ҫак ӑмӑрту йӗркеленмӗ пулӗччӗ, пире, ӑмӑртӑва пуҫаракансене, хайлавӑрсемпе кӑмӑлӑмӑрсене ҫӗклемен пулӗччӗ. Тавах сире!
Кӑҫалхи ӑмӑртӑва чӑн та чаплӑ хайлавсем чылай килчӗҫ — пурте те тенӗ текех пичете юрӑхлӑ. Ҫавӑнпах хӑш-пӗр ӳсӗмсенче ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртма та йывӑр пулчӗ. Хӑш-пӗр автор вырӑнсӑр юлни пире самай пӑшӑрхантарчӗ, анчах, шел те, малти вырӑнсем пурӗ те улттӑ ҫеҫ (кашни ӳсӗмре) пулма пултараҫҫӗ-ҫке.
Муркаш районӗнчи Турай ялӗнче вырнаҫнӑ Христос чӗрӗлӗвӗн чиркӗвне уҫнӑранпа кӑҫал 220 ҫул ҫитет. Ҫакна асра тытса чӳкӗн 26-мӗшӗнче ӑна сӑваплӗҫ. Пуҫламӑшӗ 8 сехетре. Малтанхи кун вара 16 сехетре каҫхи кӗлӗ иртӗ.
Турайри чиркӗве XVIII ӗмӗр варринче туса лартнӑ. 1769 ҫулта «хоп чиркӳ» ҫунса кайнӑ. Ҫӗнӗрен хӑпартнӑ йывӑҫ ҫурт та нумаях ларайман, 22 ҫултан 1782-мӗшӗнче кӗлленнӗ. 1792 ҫулта вара ӑна кирпӗчрен купаласа ҫӗкленӗ.
1934 ҫулта чиркӗве хупнӑ, чанне антарнӑ. 1990 ҫулта вара ӑна ҫӗнӗрен чиркӗве таварнӑ.
Мӑн Сӗнтӗрти Сӑваплӑ Тройца чиркӗвӗ 1892 ҫултанпа ӗҫлеме пуҫланӑ. Революци хыҫҫӑн чиркӳсенчен клуб тӑвасси ку яла та ҫитнӗ — 1937 ҫулта правительство хушнипе ун ҫуртӗнче клуб йӗркеленнӗ. Ялти ҫын шучӗ ӳснӗрен 1957 ҫулта клуб ҫумне 200 ҫынна йышӑнма пултаракан присторй туса лартнӑ.
Ҫӗнӗ вӑхӑт ҫитнӗ хыҫҫӑн 1991 ҫулта чиркӳ ҫуртне пристройсӑр пуҫне чиркӗве панӑ. Ҫӗнӗтнӗ хыҫҫӑн кӗлӗсем вулама пуҫланӑ. Игнатий атте килнӗренпе вырсарни шкулӗ ӗҫлеме тытӑннӑ, унта вӗренме ялти ҫынсем ҫӳреме пуҫланӑ. Чиркӳ ҫурчӗ хӗсӗкрен вырсарни шкулне ҫӳрекенсен чиркӗвне пристроя та пама ҫырупа тухнӑ. Темиҫе хут ыйтнӑ хыҫҫӑн чӳкӗн 15-мӗшӗнче хушма ҫурта тинех чиркӗве пачӗҫ, акт пусса ҫирӗплетрӗҫ.
Раҫҫей шайӗнче тӑван чӗлхе учителӗсен ӑста урок конкурсне ирттерес йӑла ҫирӗпленчӗ. Чӑваш Республикин тӑван чӗлхе вӗрентекенӗсем ҫак мероприятие улттӑмӗш хут хаваспах хутшӑнаҫҫӗ. Раҫҫей шайӗнчи ӗҫе хутшӑнма ҫӑмӑлрах пултӑр тесе кашни икӗ ҫулта Чӑваш Республикин вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерствипе Чӑваш Республикин вӗрентӳ институчӗ чӑваш чӗлхине вӗрентекенсен «Эпир пулнӑ, пур, пулатпӑр!» конкурсне ирттереҫҫӗ. Чӑваш Республикин ятне хӳтӗлеме Саранск хулине кӑҫал 2012 ҫулхи конкурс ҫӗнтерӳҫи Муркаш районӗн Калайкассин вӑтам шкулӗн учителӗ Степанов Александр Марсович тухса кайрӗ.
Конкурса хутшӑнакансем малтан Мускавра куҫӑмсӑр тур тухаҫҫӗ. Вӑл тура тухма конкурсантсем «Манӑн педагогикӑри тӗп шухӑш» эссе, учитель хӑйӗн ӗҫне тишкерсе ҫырнӑ справка, вырӑсла ҫырнӑ урок конспекчӗсемпе класс тулашӗнче иртнӗ мероприятисен сценарийӗсене, пичетленсе тухнӑ кӗнекесемпе статья оттискӗсене ярса параҫҫӗ. Кирлӗ чухлӗ балл пухсан вара куҫӑмлӑ тура хутшӑнма пултараҫҫӗ.
Конкурс тӗллевӗ чӑваш тата вырӑс халӑхӗсен культура хутшӑнӑвне танлаштарса вӗрентмелли тӗп мелсемпе меслетсене кӑтартса парасси пулчӗ.
Утӑн 18-23-мӗшӗсенче Шупашкарта маунтинбайкпа Раҫҫей чемпионачӗ пырать. Пӗрремӗш кун эстафетӑпа 15-16 ҫулхи хӗрсем ӑмӑртнӑ.
Хӗрсем хушшинчи Санкт-Петербург командинчи Анастасии Сумцова ҫӗнтернӗ, ун хыҫҫӑн финиша Тинӗсҫум Енри Кристина Макроусова ҫитнӗ. Муркаш районӗнче ҫуралса ӳснӗ Марина Семенова — виҫҫӗмӗш вырӑнта.
Саламлатпӑр!
«Хыпар» хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх, 2012 ҫулхи утӑн 17-мӗшӗнче чӑваш чӗлхин паллӑ тӗпчевҫи, филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Анатолий Ермолаевич Горшков доцент пирӗнтен яланлӑхах уйрӑлса кайрӗ.
Анатолий Ермолаевич Горшков 1931 ҫулхи кӑрлачӑн 5-мӗшӗнче Муркаш районне кӗрекен Вускасси ялӗнче хресчен ҫемйинче кун ҫути курнӑ. 1938 ҫулта Сӑпайкассинчи пуҫламӑш шкулта, унтан Калайкассинчи ҫичӗ ҫул вӗренмелли, Ишлейри вӑтам шкулсенче ӑс пухать. 1949 ҫулхи кӗркунне Чӑваш патшалӑх педагогика институтне вӗренме кӗрет. Аслӑ шкула хӗрлӗ дипломпа пӗтернӗ хыҫҫӑн пӗр хушӑ Чӑваш патшалӑх кӗнеке издательствинче вӗрентӳпе педагогика литературин редакторӗнче ӗҫлет. 1954 ҫулта педагогика институчӗн аспирантурине вӗренме кӗрет. Ӑна пӗтернӗ хыҫҫӑн Анатолий Ермолаевич каллех издательствӑна таврӑнать, 1961-1965 ҫулсенче тӗп редакторта ӗҫлет.
Муркаш районӗн хаҫачӗ пуҫласа 1944 ҫулхи ҫӑвӑн 5-мӗшӗнче кун ҫути курнӑ. Пӗрремӗш номер «Колхозник сасси» ятпа пичетленнӗ. Хаҫат эрнере пӗр хут, 1200 экземплярпа тухса тӑнӑ. Пӗрремӗш редакторӗ Ф.И. Малышкин пулнӑ.
«Ҫӗнтерӳ ялавӗ» ятпа район хаҫачӗ 1965 ҫулта тухма пуҫланӑ. Редактор пулса номерсене пичете В.Т. Смирнов алӑ пуснӑ. Хальхинче хаҫат эрнере виҫӗ хутчен вулакан патне ҫитнӗ. Тиражӗ те малтанхи номерсемпе танлаштарсан тӑватӑ хут пысӑкрах пулнӑ.
Унтанпа чылай вӑхӑт иртрӗ. Самани те улшӑнчӗ. Район хаҫачӗ вара унчченхи пекех районта пурӑнакансемшӗн кӗтнӗ хӑна пулса тӑрать. Кӗтнӗ хӑна ҫеҫ мар, шанчӑклӑ канашҫӑ та, ҫывӑх юлташ та.
«Ҫӗнтерӳ ялавӗ» халӗ 4635 экземплярпа саланать. 21 район хаҫачӗ хушшинче ку 4-мӗш кӑтарту. Пысӑкрах тиражпа паян Ҫӗмӗрле, Етӗрне тата Патӑрьел район хаҫачӗсем ҫеҫ пичетленеҫҫӗ.
«Ҫӗнтерӳ ялавӗ» республикӑри тӗрлӗ конкурссенче пӗрре мар палӑрнӑ. Пӗтӗм Раҫҫейри ӑмӑртура 4 хутчен ҫӗнтерӳҫӗсен йышне кӗчӗ, «Прессӑн ылтӑн фончӗ» пахалӑх паллине тивӗҫрӗ.
8 пинмӗш номер пичетленнӗрен район хаҫатӗнче тӗрлӗ ҫулсенче редакторта ӗҫленисене ятран аса илер: Ф.
+16.3 °C